Władysław Stasiak – wzór postawy urzędnika państwowego
25 marca 2011 r. w Auli Magna Jana Nowaka Jeziorańskiego Krajowej Szkoły Administracji Publicznej odbyła się konferencja pt. „Władysław Stasiak – wzór postawy urzędnika państwowego” zorganizowana z inicjatywy Stowarzyszenia Absolwentów KSAP.
Przed rozpoczęciem konferencji w holu głównym KSAP miało miejsce uroczyste otwarcie wystawy poświęconej Władysławowi Stasiakowi. Eksponaty specjalnie na tę okazję udostępniła ze swego prywatnego zbioru wdowa, Barbara Stasiak. W gablotach zgromadzono wiele znaków zaszczytnych, zarówno polskich, jak i zagranicznych, które w swej karierze otrzymał absolwent pierwszej promocji KSAP z roku 1993, całość zaś uzupełniają liczne fotografię dokumentujące jego służbę na rzecz kraju.
Wśród uczestników panelów dyskusyjnych było grono dyrektorów generalnych, absolwentów i słuchaczy KSAP, w tym najmłodsza XXIII Promocja Polskie Państwo Podziemne. W konferencji uczestniczyła Barbara Stasiak, wdowa po Władysławie Stasiaku.
Dyrektor Jacek Czaputowicz przypomniał o silnym związku Władysława Stasiaka z Krajową Szkołą Administracji Publicznej. Był on nie tylko absolwentem pierwszej promocji, pierwszym prezesem Stowarzyszenia Absolwentów KSAP, lecz także lubianym i cenionym przez słuchaczy wykładowcą z zakresu bezpieczeństwa narodowego. Podkreślił, że Władysław Stasiak na zawsze wpisał się w historię szkoły.
Dagmir Długosz, dyrektor Departamentu Służby Cywilnej w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, odczytał list, jaki do uczestników konferencji skierował Szef Służby Cywilnej Sławomir Brodziński. W tekście tym podkreślone zostały przymioty Władysława Stasiaka – pracowitość, zaangażowanie, ideowość, które uczyniły go wzorem urzędnika i państwowca w najlepszym tego słowa znaczeniu. D. Długosz przypomniał, że Władysław Stasiak był znakomitym dyskutantem, wypowiadał się zawsze w sposób wyważony i merytoryczny oraz z uwagą słuchał argumentów drugiej strony.
Paweł Banaś, prezes Stowarzyszenia Absolwentów KSAP przedstawił zarys biografii i kariery zawodowej zmarłego. Zwrócił uwagę, że wywodził się z rodziny o kresowym rodowodzie, w której postawy patriotyczne były bardzo silnie zakorzenione. Do końca pozostał on związany z Wrocławiem, miastem gdzie się urodził (15.03.1966), wychował i ukończył studia na wydziale historycznym. Jako słuchacz pierwszej promocji KSAP został szybko zauważony przez kolegów, nie tylko ze względu na swój ponadprzeciętny wzrost (nazywano go „dużym Władkiem”), ale przede wszystkim z powodu wyróżniającej go charyzmy w działaniu, życzliwości wobec innych i dojrzałości intelektualnej. Konsekwentnie rozwijał wiedzę i doświadczenia w dziedzinie bezpieczeństwa. Paweł Banaś stwierdził, że w jego pamięci Władysław Stasiak zapisał się zarówno jako „romantyk” stawiający przed sobą nad wyraz ambitne cele zawodowe, jak i „pragmatyk”, który z niezwykłą skutecznością potrafił te zadania realizować. W sposobie bycia oznaczał się nienagannymi manierami, elokwencją oraz galanterią wobec kobiet.
Barbara Stasiak podkreśliła, że dla jej zmarłego męża patriotyzm był wartością nadrzędną, a obowiązek służenia ojczyźnie zdominował ich życie rodzinne. Dodała, że zarówno w życiu zawodowym jak i prywatnym Władysław Stasiak zawsze był osobą ciepłą i życzliwą i te cechy pozwalały mu zaskarbić sympatię wielu ludzi.
Pierwszy panel „Administracja Publiczna i służba cywilna”
Pierwszy panel konferencji „Administracja Publiczna i służba cywilna” prowadziła prof. Maria Gintowt-Jankowicz sędzia Trybunału Konstytucyjnego, była dyrektor KSAP. Prelegentka podzieliła się ze słuchaczami własnymi wspomnieniami o Władysławie Stasiaku. Wspomniała, że już podczas egzaminów wstępnych wyróżniał się on spośród innych kandydatów dojrzałością w definiowaniu swych zainteresowań i przyszłych celów zawodowych. Sam Władysław Stasiak miał przyznać w jednej z rozmów, że decyzję o wstąpieniu do KSAP podjął pod wpływem apelu, jaki pojawił się w ogłoszeniach prasowych reklamujących nowoutworzoną placówkę: „Polska potrzebuje Twojej energii, wiedzy i optymizmu”. Maria Gintowt-Jankowicz podkreśliła, że zarówno cechy charakteru Władysława Stasiaka, takie jak otwartość, kultura osobista, życzliwość, determinacja w osiąganiu celów sprawiły, jak i jego szeroka wiedza sprawiły, że szybko zyskał wśród kolegów z promocji sympatię i autorytet.
W podobnym tonie wspominał Władysława Stasiaka jego kolega z promocji, a następnie wieloletni współpracownik Jacek Skiba, członek Zarządu Narodowego Banku Polskiego. Przypomniał, że pierwsza promocja rozpoczynała kształcenie w czasach pionierskich, gdy odrodzone państwo polskie na nowo kształtowało swoje instytucje i system prawny. Wszystkim słuchaczom towarzyszył nastrój optymizmu i szczerej wiary w wartości, z jakich zrodziła się idea powołania KSAP – odpowiedzialność, uczciwość, poświęcenie się obowiązkom. Jak podkreślił prelegent dla Władysława Stasiaka te wartości nigdy nie straciły na znaczeniu. Bez względu na zajmowane stanowisko zawsze prezentował właściwe sobie profesjonalizm i determinację, by wykonywać powierzone zadania jak najlepiej. Choć Władysław Stasiak piastował również stanowiska polityczne zdaniem Jacka Skiby udało mu się uniknąć upolitycznienia. Prymatem dla jego działań zawsze pozostawało dobro ogółu.
Kolejny prelegent Ryszard Kalisz, poseł na Sejm RP, również poświęcił część swojego wystąpienia wspomnieniom o Władysławie Stasiaku. Podkreślił, że choć różniły ich poglądy polityczne, cenił jego wiedzę, doświadczenie i zaangażowanie w służbie kraju. Dodał również, że Władysław Stasiak wzbudzał jego szacunek za sposób prowadzenia dyskusji z politycznymi oponentami – wyważony, merytoryczny, nieujmujący godności żadnej ze stron.
Prelegent podkreślił kluczową rolę profesjonalnej administracji publicznej dla sprawnego funkcjonowania państwa. Przypomniał, że Konstytucja definiuje Rzeczpospolitą jako dobro wspólne wszystkich obywateli. Zapis ten nakazuje zarówno urzędnikom, jak i politykom kierować się w swych decyzjach najlepiej pojętym interesem wspólnoty narodowej. Zaznaczył, że urzędników służby cywilnej powinien charakteryzować nie tylko profesjonalizm oraz doświadczenie, ale również odwaga, by móc sprzeciwiać się nieraz pochopnym i szkodliwym decyzjom polityków. W konkluzji poseł wyraził opinię, że Władysław Stasiak powinien stać się wzorem do naśladowania dla wszystkich promocji opuszczających mury KSAP.
Prezes Najwyższej Izby Kontroli Jacek Jezierski zwrócił uwagę, że podczas swej długiej i bogatej kariery urzędniczej Władysław Stasiak najdłużej związany był z NIK. O zatrudnieniu dużej liczby absolwentów pierwszej promocji zdecydował ówczesny prezes Lech Kaczyński. W NIK Władysław Stasiak został zapamiętany jako osoba niezwykle lojalna wobec współpracowników i przełożonych. To właśnie lojalność wobec zwierzchników, a także świadomość wagi obowiązków jakie na nim ciążyły sprawiły, że zdarzało mu się odrzucać intratne propozycje pracy z innych urzędów.
Następnie gość dokonał krótkiego omówienia funkcjonowania administracji państwowej z punktu widzenia NIK. Wnioski dotyczyły trzech zagadnień:
· Obsada stanowisk w administracji publicznej – występujące w tym obszarze problemy mają charakter zarówno polityczny, jak i strukturalny. Można uznać, że podjęty na początku lat dziewięćdziesiątych wysiłek w celu profesjonalizacji i apolityczności służby publicznej nie przyniósł spodziewanych rezultatów. Obowiązujące przepisy nie chronią w sposób wystarczający urzędników przez wpływem polityków, którzy nieraz chcą podporządkować działania administracji swym partykularnym celom. Symptomatyczny dla problemów polskiej administracji jest fakt, że zaledwie 5% pracowników administracji publicznej zatrudnionych jest na podstawie mianowania.
· Wynagrodzenia – brak przejrzystości w systemie wynagrodzenia sprawia, że niejednokrotnie dochodzi do absurdalnych sytuacji, gdy osoba na niższym stanowisku zarabia więcej od przełożonych. Należy zwiększyć płacę pracowników administracji państwowej, gdyż w przeciwnym razie najlepsi specjaliści będą poszukiwać zatrudnienia w sektorze prywatnym
· Etos w pracy urzędnika - NIK stoi na stanowisku, że należy kłaść większy nacisk na promowanie zasad etycznych w pracy urzędniczej. Przy okazji Jacek Jezierski wyraził prywatną opinię, że zasady moralne zawsze odgrywały w pracy Władysława Stasiak ogromną rolę.
Ostatni z prelegentów Zbigniew Rykowski, zastępca dyrektora Departamentu Analiz Strategicznych w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów przeprowadził analizę czynników społecznych, jakie sprzyjają rozwoju osobowości i kształtowaniu postaw propaństwowych – cechy niezbędne w pracy urzędniczej. W przypadku Władysława Stasiaka prelegent podkreślił kluczową rolę autorytetów, zarówno rodziny jak i osób z najbliższego otoczenia reprezentujących zbliżone poglądy i postawy. Ową „grupę etosową” mogła stanowić dla Władysława Stasiaka pierwsza promocja w KSAP, gromadząca przyszłe elity urzędnicze odrodzonego kraju. Prelegent przybliżył także sylwetkę Henryka Jana Józewskiego, który podobnie jak Władysław Stasiak może służyć młodszym promocjom za wzór postawy patriotycznej i propaństwowej.
Drugi panel: „Polska racja stanu, bezpieczeństwo i polityka zagraniczna”
Drugi panel konferencji: „Polska racja stanu, bezpieczeństwo i polityka zagraniczna” moderował dr hab. Jacek Czaputowicz, dyrektor KSAP. Jako pierwszy głos zabrał prof. dr hab. Bolesław Balcerowicz, generał Wojska Polskiego w stanie spoczynku, ekspert w dziedzinie wojskowości.
Jego zdaniem kwestie bezpieczeństwa od lat są obecne w debacie publicznej, a po zakończeniu zimnej wojny stały się szczególnie skomplikowane i istotne. Bezpieczeństwo stanowi bowiem elementarną potrzebę każdego człowieka, i było ono jedną z przyczyn powstawania państw. Pojawiła się nawet nowa nauka „securitologia”, traktująca o bezpieczeństwie człowieka i organizacji. Prelegent zaznaczył, że bezpieczeństwo międzynarodowe, które jest kompilacją praw, układów i działań, należy budować na bazie bezpieczeństwa narodowego, którego czynnikiem sprawczym jest indywidualne i grupowe działanie państwa.
Zagadnienie bezpieczeństwa jest także centralnym tematem polskiej polityki zagranicznej lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Był to czas poszukiwania sprzymierzeńców, gwarantów bezpieczeństwa, kiedy to zdecydowanie mniej uwagi poświęcano sile wewnętrznej. Profesor Balcerowicz przedstawił chronologicznie wszystkie strategie bezpieczeństwa, które funkcjonowały w Polsce od 1989 roku.
Zwrócił uwagę na nową koncepcję NATO, która zakłada wprowadzanie zapisów równoważących zadania obronne z ekspedycyjnymi. Poruszył także zagadnienie profesjonalizacji, będąca obecnie trendem ogólnoeuropejskim, od której nie da się uciec i podsumował na zakończenie, że „zawsze jednak będzie obowiązywać zasada, że armia zawodowa jest za duża na czas pokoju i za mała na czas wojny”.
Kolejny panelista, Jan Pastwa, ambasador RP w Republice Czeskiej, a jednocześnie członek Rady KSAP, podkreślił bardzo bliskie związki pomiędzy urzędnikiem a dyplomatą, szczególnie w kontekście administracji spraw europejskich. Zawsze najistotniejsza jest siła najsłabszego ogniwa, czyli człowieka, dlatego też trzeba formować jego postawę i wychowywać. Jest to proces długotrwały i bardzo delikatny, dlatego tak istotny jest „esprit de corps”.
Ambasador zaprezentował własny podział kategorii urzędników. Wymienił typ urzędnika profesjonalisty na zimnego i typu urzędnika na gorącego. Zimny ma wytyczone pole działania, poza które nie wychodzi w swych kompetencjach. Wie za co odpowiada i z tego jest rozliczany. W opinii prelegenta Władysław Stasiak był typem profesjonalisty gorącego, dla którego ważny był nowoczesny, żywy patriotyzm. Przejawiał zdolności do obrony własnego zdania, jednocześnie nie obrażając interlokutorów, co jest szczególnie ważne w kulturalnej wymianie poglądów. Wiedział jak ważne jest zaangażowanie, umiejętność dokonywania właściwych wyborów oraz cel, do którego się dąży. Był także zwolennikiem prowadzenia polityki opartej na dowodach.
Koleiny prelegent, Paweł Soloch, członek Rady Służby Cywilnej, wymienił kilka projektów koordynowanych i wykoncypowanych przez Władysława Stasiaka, którego był wieloletnim współpracownikiem:
· opracowanie „Warszawskiej Mapy Bezpieczeństwa”, dzięki której mieszkańcy przekazali szczególnie cenne informacje na temat najbardziej niebezpiecznych okolic, co po wnikliwej analizie zaskutkowało skierowaniem dodatkowych sił bezpieczeństwa publicznego w te miejsca;
· akcja „Sektor”, mająca za zadanie zwalczanie patologii w centrum Warszawy (okolice Dworca Centralnego oraz PKiN);
· „Razem Bezpieczniej”, rządowy programem ograniczania aspołecznych zachowań kierowany przez MSWiA.
Dla Władysława Stasiaka szczególnie ważna była kwestia kultury urzędniczej. Rozumiał przez to zachowanie ciągłości urzędniczej ludzi którzy zajmują się poszczególnymi zagadnieniami w administracji.
Kolejny prelegent Paweł Zołoteńki, absolwent KSAP, były bliski doradca szefa Kancelarii Prezydenta, powiedział, że jego zwierzchnik miał wyjątkowe poczucie racji stanu. Było ono połączone z poczuciem szerzenia misji nowoczesnego patriotyzmu. Był człowiekiem czynu, ale zostawił po sobie koncepcję projektu ‘Rzeczpospolita’, na którego składały się dwa zasadnicze elementy: mocne państwo i wspólnota obywatelska oraz pomysł budowy lotniska międzykontynentalnego na terenie Polski. W kontekście polityki międzynarodowej był zwolennikiem polityki podmiotowości, tzn. mówienia własnym głosem w ważnych sprawach.
Pragnął także aby symbole nie były oderwane od treści, stąd zapewnie zrodziła się jego idea państwowego święta Dnia Flagi Rzeczypospolitej Polskiej, które obchodzone jest od 2004 roku, zawsze 2 maja.
Wojciech Bednarek, Szymon Bereska
