Polska po kryzysie. Wyzwania w dostosowaniu państwa do nowych warunków
29 października 2010 r., słuchacze KSAP dyskutowali z prof. Jadwigą Staniszkis podczas konwersatorium na temat polityki państwa. Prof. Staniszkis wyraziła przekonanie, iż zarówno obecni jak i przyszli słuchacze KSAP, będą tymi, którzy zmienią styl funkcjonowania państwa polskiego, wprowadzając do administracji publicznej wysoki poziom kompetencji i profesjonalizmu, przykładając jednocześnie szczególną wagę do etosu, który charakteryzować powinien oddanego, służącego państwu urzędnika.
Prelegentka wyróżniła pięć głównych poziomów swojej analizy Rozpoczęła od analizy sytuacji Unii Europejskiej w czasach globalnego kryzysu gospodarczego, w kontekście przyjęcia traktatu lizbońskiego. W tym ujęciu porządek przed-lizboński opisany został jako lekka struktura władzy, w której administracja nie tworzyła własnego układu „sieciowego” (biurokratycznego). Unia zatem, miała być wówczas synkretyczną przestrzenią różnych systemów wartości. Prof. Staniszkis porównała organizację Unii Europejskiej sprzed wejścia w życie Traktatu z Lizbony do formuły władzy prezentowanej w poglądach Thomasa Hobbesa. Egzemplifikacją funkcjonowania ówczesnej struktury Unii miała być również odmienność sposobu procedowania na różnych jej poziomach: dworkinowska wśród najwyższych (politycznych) kręgów decyzyjnych, zgodna natomiast z koncepcją „regulacji drugiego stopnia” Herberta Harta na niższych szczeblach. W ocenie prelegentki kryzys sprawił, iż Unia Europejska w tym kształcie przestała istnieć, co, jej zdaniem, tworzy nowe szanse, ale i zagrożenia, zarówno dla państw członkowskich, jak i dla samej Unii.
W szczególności podkreślone zostało, iż państwa należące obecnie do unii monetarnej świadomie odrzuciły pierwotną koncepcję integracji europejskiej autorstwa Roberta Schumanna, zakładającą tworzenie więzi pomiędzy społeczeństwami Europy metodą małych, oddolnych kroków. W ocenie prof. Staniszkis, integracja nie oznacza już jedynie ujednolicania i spajania, a to prowadzić może do ukonstytuowania się nowych form elastyczności i zależności w relacjach wewnątrz Unii. W tym kontekście wyrażone zostało również przekonanie, iż traktat lizboński, a przede wszystkim proces jego przyjmowania przez kolejne kraje, umożliwił dostrzeżenie odmienności w kulturze i tradycji historycznej poszczególnych państw członkowskich.
Polska po kryzysie
Kolejnym punktem rozważań prof. Staniszkis była sytuacja Polski po kryzysie. Zwróciła ona uwagę na fakt, że nie tylko (lub wręcz nie przede wszystkim) sprawne działania rządu, ale również elastyczność przedsiębiorstw i ich zdolności adaptacyjne, pozwoliły uniknąć recesji i ponoszenia jej drastycznych kosztów. Profesor postawiła tezę, że światowy kryzys gospodarczy, wbrew skutecznie i konsekwentnie prowadzonej propagandzie „zielonej wyspy”, dotknął jednak Polskę w znaczącym stopniu. Przykładem tego miały być m.in. dziesięcioprocentowy ubytek miejsc pracy w przemyśle, odpływ z naszego kraju firm z sektora zaawansowanych technologii, a w odniesieniu do rynku pracy: masowe przekształcanie umów o pracę w umowy cywilnoprawne w ramach samozatrudnienia. Prelegentka wyraziła obawę, iż bagatelizowanie wymienionych problemów może doprowadzić w perspektywie kilkunastu lat do spadku konkurencyjności polskiej gospodarki oraz zubożenia społeczeństwa, konsekwencją czego może stać się masowa emigracja młodego pokolenia.
Następną część wykładu prof. Staniszkis poświęciła kwestii reform ekonomicznych i socjalnych podjętych oraz zamierzonych przez rząd Donalda Tuska. Podkreśliła, że w celu stymulowania gospodarki dokonana została redystrybucja kosztów i ryzyka, które obecnie w znacznie większym stopniu obciążają pracowników, pogarszając dodatkowo ich sytuację. W zakresie reformy ubezpieczeń społecznych, profesor wyraziła obawę, iż nastąpi przerzucenie ryzyka na pojedynczego obywatela odnośnie do dostępu do emerytur, ponieważ państwo wycofuje się z zobowiązań w sferze systemu emerytalnego.
Kryzys demokracji
Zdaniem prelegentki, kryzys demokracji w Polsce, objawia się przechodzeniem od modelu państwa liberalnego, w którym powszechnie respektowana jest decyzja większości, do ustroju post-liberalnego, charakteryzującego się delegitymizacją władzy, odmawianiem opozycji prawa do głoszenia własnych poglądów, oraz ogólną erozją struktur państwowych.
Wygłoszony przez prof. Jadwigę Staniszkis wykład stanowił doskonały przyczynek do dyskusji na temat polityki państwa, jaką przeprowadzili słuchacze KSAP. Ich wypowiedzi i pytania dotyczyły m.in. problemu upartyjnienia administracji publicznej, możliwości wykorzystania potencjału intelektualnego w rozwoju społecznym, a także kwestii brutalizacji życia politycznego i ewentualnych metod poprawy sytuacji w tym zakresie.
Małgorzata Chętko - promocja XXII
