KSAP-NAPA Konferencja na temat Administracji Publicznej

Zgromadzeni goście siedza w ławkach na auli, Pan stoi i mówi do mikrofonu

19 stycznia 2011 roku w Krajowej Szkole odbyła się konferencja na temat Administracji Publicznej, zorganizowana wspólnie z the National Academy of Public Administration (NAPA) of Ukraine.

Na wstępie prof. Jacek Czaputowicz, dyrektor KSAP
zaznaczył, że KSAP ma międzynarodowe kontakty z organizacjami z Europy i ze świata. Kontakty te mają najczęściej wyrażają się w formie międzynarodowych konferencji i spotkań na różne tematy. Konferencja KSAP i NAPA odbywa się na podstawie uzgodnienia, które w roku 2010 zawarł dyrektor KSAP z dyrektorem NAPA, Yurii Kovbasiuk. Zobowiązuję ono obie instytucje do wymiany doświadczeń i dzielenia się rozwiązaniami w zakresie zarządzania i kultury organizacyjnej w administracji publicznej. Dzięki konferencji możliwa będzie ocena sytuacji administracji publicznej w Polsce i na Ukrainie, ocena stosunków polsko-ukraińskich oraz określenie wagi zjawiska deficytu demokracji w Unii Europejskiej z polskiej i ukraińskiej perspektywy.
Dr hab. Maryna Bilynska, zastępca dyrektora NAPA, szefowa Departamentu Administracji Publicznej i Zarządzania przedstawiła historię i perspektywy dla NAPA. Szkoła powstała w maju 1995 roku dekretem prezydenta Ukrainy. W tym samym roku otworzyła cztery ośrodki regionalne: w Dniepropietrowsku, Lwowie, Odessie i Charkowie. W 2001 roku ośrodki te zyskały status regionalnych instytutów. Do tej pory Szkołę ukończyło ponad 15 tys. studentów, którzy następnie podejmowali pracę w administracji rządowej i lokalnej.
Szkoła jest częścią administracji władzy wykonawczej w kraju, jest głównym ośrodkiem edukacyjnym i szkoleniowym urzędników służby cywilnej i pracowników administracji lokalnej. Jej główną misją jest umożliwianie rozwoju zawodowego urzędnikom służby cywilnej dla nowego, demokratycznego państwa prawa
Następnie prof. Krzysztof Szczerski z Uniwersytetu Jagiellońskiegoporuszył zagadnienie związane z kryzysem demokracji w Unii Europejskiej. Zwrócił szczególną uwagę na odpowiednią legitymację każdej władzy do sprawowania rządów. Wyraźnie również zaznaczył, że równoległe z taką legitymacją istnieje odpowiedzialność wobec obywateli za sprawowanie władzy. Z perspektywy analitycznej, wyszczególnił następujące elementy charakterystyczne współczesnej demokratycznej władzy w Europie:
· Legitymacja
· Jakość procesu politycznego
· Dominacja vs. Równość
· Odpowiedzialność
· Wartości socjal-demokratyczne
Z punktu widzenia instytucjonalnego (podejmowania decyzji w aspekcie instytucjonalny) gość wyróżnił:
· Rząd
· Zarządzanie
· Rządzenie
Następnie profesor zaprezentował rozważania dotyczące wizji i kształtu rządzenia zjednoczoną Europą. Sformułował fundamentalne pytanie: „Czy Unia Europejska powinna posiadać ponadnarodowy rząd”. Jego zdaniem, było to marzeniem założycieli Unii Europejskiej. Realizacji tej koncepcji przeciwstawia potrzeba demokratycznej legitymacji władzy. Prelegent w tym kontekście przybliża koncepcję mieszanej legitymacji obowiązującej w Unii Europejskiej i zwraca uwagę na brak dominującego modelu oraz na równowagę instytucjonalną.
W dalszej kolejności profesor omówił niżej wymienione klasyczne argumenty przeciwko demokracji:
· ex populi
· ex vacuumi
· ex imperio
· ex incongruentio
· ex usus.
Zwrócił uwagę, iż w świetle zaprezentowanego stanowiska obecnie w Unii Europejskiej panuje model demokracji międzyrządowej.
Kolejnym przemawiającym gościem był Pan Volodymyr Streltsov, absolwent KSAP z promocji Ignacy Paderewski. Zaprezentował ukraiński punkt widzenia na wcześniej omawiane sprawy. Podkreślił, iż kryzys demokracji w Unii Europejskiej, jest również „eksportowany” do jej państw sąsiednich. Pan Strelsov zwrócił uwagę na zjawisko polegające na usprawiedliwianie wymogami unijnymi (przedstawianymi jako absurdalne) porażek administracji na Ukrainie. Zagadnienia związane z tzw. paradoksem pasywnego obywatela zostały również poruszone przez pana Strelsona. Zauważył on, że Unia Europejski umożliwia tak wiele form aktywności obywatelskiej, iż prowadzi to do jej krytyki przez obywateli oraz zatarcia wśród obywateli poczucia, że taka aktywności zapewnie obywatelom wpływ na sprawy dla nich istotne. Zdaniem Pana Strelsona Unia Europejska powinna zadbać o demos obywatelski, a nie demos polityczny.
Następnie Pan Strelson zaprezentowała statystki dotyczące poczucia wpływu wśród obywateli na proces decyzyjny w Unii Europejskiej. Okazało się, iż ok. 61% obywateli Europy uznało, iż głos jego państwa liczy na kontynencie Europejskim. Jednocześnie ok. 60% respondentów uznało, iż ich państwu są narzucane przez Unię Europejską pewne rozstrzygnięcia. Zdaniem prelegenta wyniki te świadczą o potrzebie nowego zdefiniowania demokracji, oraz zapewnienia większej roli organizacjom pozarządowym w procesie decyzyjnym.
Po wstąpieniu Pana Strelsona głos zabral Pan Łukasz Adamiak. Przedstawił on krótko i zwięźle relacje polsko-ukraińskie w ciągu ostatnich 20 lat. Wyraźnie zaznaczył, że Polska występuje w roli adwokata Ukrainy w Europie oraz, że do objęcia władzy przez Janukowycza na Ukrainie istniało założenie, iż Ukraina będzie się starała o członkowstwo w Unii Europejskiej. Prelegent podkreślił, iż Polska i Ukraina muszą zacieśniać współpracę gospodarczą. Zdaniem przemawiającego wymaga to wyjaśnienia wielu istotnych kwestii historycznych oraz polepszenia infrastruktury na Ukrainie. Pan Adamiak zaprezentował dwie rekomendacje dla Polski w stosunkach z Ukrainą:
· bardziej ścisła współpraca zagraniczna
· pozostawanie adwokatem Ukrainy w Europie
Następnie prof. Czaputowicz zamknął pierwszą cześć konferencji i otworzył dyskusję oraz udzielał głosu pragnącym zadać pytanie zaproszonym gościom.
Po zakończeniu dyskuji Profesor Antonina Kolodii wygłosiła wykład pod tytułem „Zarządzanie różnorodnością kulturową na Ukrainie – potrzeby, osiągnięcia
i wyzwania”, który podzieliła na następujące części:
1. Transformacja systemu politycznego i potrzeba narodowej integracji
Podstawowym warunkiem skuteczności procesu zmiany systemu politycznego na Ukrainie jest jedność narodowa. Oznacza ona brak wątpliwości u przeważającej większości obywateli odnośnie politycznego charakteru społeczności, do której należą. Zmiana systemu politycznego odbywa się na czterech płaszczyznach, gdzie każdy następny poziom oznacza szerszy zakres przeprowadzonych działań modernizacyjnych:
a) demokratyzacja i liberalizacja kultury politycznej,
b) reformy gospodarcze i prywatyzacja,
c) odnowa państwa,
d) konsolidacja narodowa.
Proces zmian na Ukrainie przebiegał w sposób złożony, od totalitaryzmu komunistycznego, poprzez system polityczny z przejściowymi cechami autorytarnymi, aż po system znajdujący się pomiędzy ukształtowanymi demokracjami a rządami autorytarnymi państw postkomunistycznych. Obecny ustrój można określić jako ustrój z cechami państwa demokratycznego, oligarchii i rządów autorytarnych, z tendencją do silniejszego wpływu autorytaryzmu nad demokracją.
Integracja narodowa oznacza taki poziom jedności kulturalno-społecznej społeczności, przy którym funkcjonowanie politycznych i społecznych instytucji i organów państwa będzie efektywne. Jest ona tradycyjną wartością liberalną w sensie ogólnym oraz wartością niezbędną w kreowaniu solidarności i patriotyzmu w państwie demokratycznym. W systemie słabo zakorzenionym zapobiega porażce w tworzeniu jednorodnej tożsamości narodowej. Integracja narodowa umożliwia wyrażanie narodowej spuścizny, pomaga rozwiązywać problem mniejszości narodowych oraz wspiera umacnianie kultury i języków jako gwarantów jedności.
Różnorodność kulturowa na Ukrainie. Najważniejsze przyczyny podziałów na Ukrainie to różnorodność regionalna, etniczna, językowa, polityczno-ideologiczna i religijna. Dwie największe grupy etniczne to Ukraińcy i Rosjanie, 2/3 rdzennych mieszkańców Ukrainy jest ukraińskojęzycznych, 1/3 rosyjskojęzycznych. W okresie 1989-2001 nastąpiła widoczna zmiana udziału rdzennych Ukraińców w ogólnej strukturze ludności. Udział ten zwiększył się o około 5 % kosztem rdzennych Rosjan. Ze względu na uwarunkowania etniczne Ukrainę ogólnie można podzielić na część zachodnią, zamieszkaną w większości przez Ukraińców, część wschodnią zamieszkaną głównie przez Rosjan, oraz część środkowo-wschodnią, gdzie proporcje te są wymieszane. Podobne relacje występują, jeśli bierze się pod uwagę odsetek obywateli Ukrainy używających języka ukraińskiego jako pierwszego języka. Największy ich udział występuje na zachodzie kraju, a maleje w miarę przesuwania się na wschód, aż po regiony położone najdalej na wschodzie oraz Krym. Odrębnym przypadkiem jest stolica kraju – Kijów, z tylko około 30 % mieszkańców używających ukraińskiego jako podstawowego języka. Analiza różnorodności kulturowej, językowej i etnicznej pozwoliła na wyodrębnienie 11 w miarę jednorodnych regionów.

2. Prawne i instytucjonalne podstawy radzenia sobie z różnorodnością
Na Ukrainie obowiązuje około 30 aktów prawa krajowego regulujących prawa mniejszości narodowych oraz około 15 umów międzynarodowych dotyczących tych kwestii. Podstawowym dokumentem chroniącym prawa mniejszości jest ukraińska konstytucja z dnia 28 czerwca 1996 roku, która stanowi o równości wszystkich obywateli wobec prawa i zakazie dyskryminacji. Wartości te są powtórzone w „Prawie mniejszości narodowych na Ukrainie”. Ponadto, dokument ten zawiera szereg innych zasad i regulacji dotyczących mniejszości. Podstawowymi problemami związanymi z różnorodnością na Ukrainie są: deklaratoryjny charakter prawa, niedobór środków finansowych przeznaczanych na kulturę i rozwój społeczny, brak politycznej inicjatywy do poważnego potraktowania problemu różnorodności, wykorzystywanie tej tematyki w sporach politycznych.
3. Debaty na temat środków i metod działania dotyczących integracji narodowej
W związku z występowaniem różnorodności kulturowej na Ukrainie istnieje szereg problemów związanych z tą tematyką, które mogą powodować liczne konflikty. Przede wszystkim chodzi tu o relacje ukraińsko-rosyjskie, o ustalenie nadrzędnej roli, którą każda z tych dwóch narodowości chce pełnić podczas procesu budowy państwa i integracji narodowej. Dodatkowo, drażniącą kwestią jest kwestia języka powszechnie obowiązującego na Ukrainie, kwestia prawa do edukacji dla mniejszości oraz kwestia autonomii Krymu i status Tatarów krymskich. Nie można zapominać także o braku solidnych podstaw dla powszechnie akceptowalnych zasad polityki dotyczącej tematyki narodowościowej.

Kolejnym przemawiającym prelegentem była Pani Wiesława duży, która przygotowała wykład i prezentację pod tytułem „Administracja publiczna zajmująca się rozwojem regionalnym w Unii Europejskiej i Polsce”.
Podstawowymi dokumentami regulującymi kwestię rozwoju regionalnego w Unii Europejskiej i Polsce są:
· Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020,
· Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030,
· Polska 2030: Wyzwania rozwojowe,
· Regiony 2020. Ocena przyszłych wyzwań dla regionów europejskich,
· Zielona Księga dotycząca spójności terytorialnej.
· Raporty terytorialne OECD,
· Raporty dotyczące spójności w Unii Europejskiej.
Głównymi tendencjami w rozwoju regionalnym są:
§ Przestrzenne podejście, charakteryzujące się uwzględnianiem różnorodności, silną koordynacją polityk publicznych i zarządzaniem wielopoziomowym,
§ Transfer kompetencji dotyczących rozwoju regionalnego między różne szczeble administracji publicznej,
§ Traktowanie koordynacji polityki regionalnej jak głównego zadania administracji,
§ Zarządzanie kadrami połączone z decentralizacją odnoszącą się do rozwoju oraz partnerstwo i zasada pomocniczości.
Głównym celem Polski, dotyczącym rozwoju regionalnego, jest efektywne wykorzystanie specyfiki regionów i ich potencjałów przestrzennych, aby umożliwić osiągnięcie nadrzędnych celów dla kraju: wzrostu zatrudnienia i długoterminowej spójności.
Zagadnieniami dotyczącymi rozwoju regionalnego Polski są: prowadzenie badań ekonomiczno-społecznych, odnoszących się do obszarów przygranicznych; inicjowanie i rozwijanie programów ponadregionalnych (w tym także ponadnarodowych) tj. Rozwój Polski Wschodniej, Partnerstwo Wschodnie; powstawanie ośrodków pełniących funkcję centrum wiedzy tj. Wojewódzkie Ośrodki Badań Regionalnych, Agencje Rozwoju Regionalnego; inicjowanie współpracy między instytucjami państw członkowskich UE.
Z kolei zagadnieniami dotyczącymi rozwoju regionalnego na poziomie europejskim są: rozwijanie zintegrowanej administracji i jej efektywne zarządzanie; miękkie i twarde narzędzia w rozwoju regionalnym; opracowywanie skutecznych strategii zarządzania; kreowanie i rozwijanie projektów ponadregionalnych tj. współpraca międzynarodowa państw członkowskich UE; wspieranie gospodarki: przedsięwzięcia ukierunkowane na rozwój infrastruktury, rozwijanie aktywności gospodarczej, wspieranie inwestycji i innowacji; tworzenie ośrodków wiedzy.
Podstawowym problemem rozwoju regionalnego w UE i Polsce jest niedopasowanie struktury jednostek administracyjnych do granic regionów, szczególnie odczuwalne podczas procesu wdrażania funduszy europejskich, oraz brak indywidualnego podejścia do jednostek terytorialnych różnego szczebla, uwzględniającego ich specyfikę i uwarunkowania. Ponadto, problemem jest nadrzędna rola administracji rządowej na poziomie regionów, różnice w rozwoju obszarów miejskich i wiejskich oraz niski poziom zainteresowania współpracą w zarządzaniu jednostką terytorialną ze strony sektora prywatnego.